خوزستان مهد تمدن پنج هزار ساله

خوزستان از لحاظ حاصلخیزی یکی از بهترین جلگه های ایران است . گاهی به دلیل ویژگیهای آب و هوایی آن می توان در سال دو بار محصول در آن تولید کرد . فراوانی آب ، وسعت خاک و کشاورزی مکانیزه در این منطقه کشور را از لحاظ فرآورده های کشاورزی تامین میکند .

کارون بزرگترین رودخانه ایران با طول 850 کیلومتر از کوههای بختیاری سرچشمه گرفته و زاینده رود اصفهان و دو استان چهارمحال بختیاری و خوزستان را در نوردیده و سرانجام به خلیج پارس می ریزد . همچنین قابلیت کشتیرانی داشته که ایرانیان باستان به کشف آن رسیده اند .

انگلیسی ها در سالهای اخیر کالاها و ابزار صنعتی را از طریق رود کارون و آبراههای خلیج پارس ضمن عبور از اهواز در نزدیکی های مسجد سلیمان ( میدان نفتون ) می رسانند .

دیگر رودهای معروف خوزستان ؛ کرخه ، جراحی ، دز ، اروند ، هندیان ، شاوور ، بهمنشیر « بهمن اردشیر » ، مارون ، رود زرد ، رود هندیجان ، و ...

تنوع فرآورده های نباتی و وجود نخلستانها ، مرکبات ، گیاهان و سبزیجات و کوهستانهایی که قابلیت پرورش زیتون را دارند ، همچنین نیشکر خوزستان که شهرتش در تاریخ به نام خوزستان ( شکرستان ) است ، گندم ، جو ، دانه های روغنی ، برنج ، اکالیپتوس ، گیاهان دارویی همه و همه استعداد بی نظیر این جلگه حاصلخیز را نشان میدهند . همچنین امکانات ارتباطی ، دسترسی به انرژی برق ، آب ، راه آهن و حمل و نقل آبی ، سد سازی ، چاههای نفتی بی شمار ، گازهای متفاوت صنعتی و مایع ، جدید ترین فرآورده هایی هستند که از نظر پیشرفتهای تولیدی و صنعتی ، از جایگاه خاصی برخوردارند . همچنین در عرصه فرهنگ و هنر ، صنایع دستی همچون : گلیم بافی ، جاجیم بافی ، حصیر بافی ، چوخا بافی ، قالی بافی ، و ... که در بازارهای محلی دزفول ، شوشتر ، بهبهان ، رامهرمز یافت میشود . موسیقی خوزستان ، رقصها و آوازهای آیینی بومی ، اشعار و ترانه های حماسی و تغزلی ، ضرب المثل ها پشتوانه تاریخ فرهنگ و هنر اقوام مختلف جلگه خوزستان است .

شوش :

شوشییانا یا سوزیانا مرکز حکومت شهر عیلام بوده که بنای عظیم « زیگورات چغازنبیل» در نواحی این شهر بنا شده است . این بنا یکی از بناهای عظیم خاور میانه است که با دیوارهای تو در تو و هزاران خشت و آجر بر تپه ای بنا شده و کتیبه هایی با خط میخی ایلامی قدمت این بنا را آشکار میکند.آرامگاه « دانیال نبی » از پیامبران بنی اسرائیل بوده و در این شهر بنا شده است .

دزفول :

« دژپل » و به روایت محلی « دس بیل » ، یکی از آبادترین شهر های استان خوزستان است . از لحاظ تاریخی و اقتصادی و کشاورزی شایان توجه است . نام این شهر به سبب پلی می باشد که دراین شهر با دوازده طاق و چشمه بر روی رودخانه دز و در روزگار شاپور اول ساسانی بنا شده است . البته محققینی ، همچون :« اصطخری» ، آن را پل « اندامش » نیز نام نهاده اند . منظور از اندامش ، شهر اندیمشک کنونی است . از خلاقیت های مهم معماری : شبکه های عالی برای آبیاری و مهار کردن آب جهت تولید انرژی برای آسیاب کردن می باشد . زراعت « نیل » جهت رنگ آمیزی و پرورش قلم نی از فرآورده های این منطقه می باشد که تا هند و قسطنطنیه نیز صادر می شده است . این شهر برای برقراری ارتباط بین پایتخت جدید یعنی جندی شاپور و شوشتر ساخته شده است .

شوشتر :

شهری عظیم و قابل توجه است که شاخه ای از آب رود کارون به نام « گرگر » از داخل این شهر عبور میکند و آبشارهای زیبایی را تشکیل میدهد . بسیاری از تاسیسات آبرسانی ، آسیاب ها ، کانالهای پل ، سد بندها ، بند ها و آبشارها برای آن ساخته شده . شاخه دیگر رود کارون « چهار دانگه » از غرب به سوی جنوب شوشتر جریان داشته و در محلی به نام « بند قیر » به شاخه گرگر پیوند میخورد . شوشتر هم در دوران پیش از اسلام و هم پس از اسلام از رونق فراوانی برخوردار بوده است . بافت سنتی شهر و معماری محلی نقش بسیار زیادی در جلب جهانگردان و ایران گردان دارد . گذرگاههای تنگ و باریک که دارای سایه بان یا « سعباط » می باشند تا میدانچه های اصلی کشیده شده . آجر چینیهای شهر دزفول و شوشتر ، همچنین آسیاب های آبی از ویژگیهای معماری محلی به شمار می رود .

شوشتر به زبان محلی به شهر « چهل پیر » معروف است .

ایذه یا ایذج :

در شمال شرقی پایتخت « اتابکان لر » از جمله شهر های خوزستان است ، شهری در میان کوهستان با آب و هوای معتدل سرسبز و دارای استعداد فراوان برای کشاورزی . پل « خده زاد » که از پلهای عجیب جهان است که به نام مادر اردشیر بابکان با پایه هایی از سرب مذاب ساخته شده و 104 ذرع ارتفاع داشته است . ابن بطوطه جهانگرد مراکشی در قرن هشتم هجری در سفرنامه خود از خانقاه ها ، کاروانسراها و قناتها و قلعه مدرسه های بسیاری در این شهر یاد میکند . تندیس مفرغی « مرد پارتی » که هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری میشود ، در این ناحیه به دست آمده است .

مسجد سلیمان :

شهر بختیاری نشین خوزستان است که علاوه بر آتشکده ها و معابد باستانی ، سر مسجد و برد نشانده و اطراق گاه زمستانی ایل بزرگ بختیاری در این شهر بنا شده . اولین چاه نفت ایران به وسیله « ویلیام ناکس دارسی » توسط شرکت انگلیسی جهت اکتشاف نفت در آنجا حفاری شد و این شهر به صورت یک منطقه نفتی و صنعتی در آمد .

بهبهان :

صحراهای حاصلخیز و تپه ماهورها و ارتفاعات بلند و کوتاه و بخشهای کوهستانی و جلگه ای ، شهری قدیمی است که سابقه آن به دوران عیلامی و پس از آن به دوران ساسانی میرسد . کشف جام برنزی « کیدین هوتران » موسوم به « جام زندگی » با 16 لایه متفاوت و نقوش داستانگویی و تابوت مفرغی و پارچه های متفاوت در حفاریهای باستان شناسی در این منطقه به دست آمده است .

رامهرمز :

شهری میان دو بخش جنوبی و شمالی استان خوزستان که خطه ای آباد و پر اهمیت بوده است . این شهر در دوره ساسانی رونق بسیاری داشته و بنای آن را به هرمز اول پادشاه ساسانی ، نسبت میدهند . پرورش کرم ابریشم ، پارچه های زیبا ، عطریات و حصیر بافی و کتابخانه بزرگی در این دیار شاخصه های تاریخی این شهر را تشکیل میدهند .

آبادان :

در جنوب غربی این استان زرخیز جایگاه ویژه ای دارد . آبادان یعنی پاسداری و نگهبانی از آب و بطلیموس پدر جغرافیای یونان آن را « آرپفانا » و « آپفادانا» نام نهاده . واژه « عبادان » نیز به گویش تازی می باشد . همچنین به دلیل مقبره ای منسوب به « خضر » و « الیاس » در اطراف رود بهمنشیر ، تازیان ، آبادان را « جزیره الخضر » نیز می گفته اند . آبادان لنگرگاه مناسبی برای کشتی های تجاری بوده و همچنین پالایشگاه نفت در این شهر تاسیس شده است .

خرمشهر :

نام باستانی این شهر « پیان » می باشد که بعد ها به « بیان » تبدیل شد . و با یورش تازیان به آنجا ، نام این شهر به « محمره » یعنی برنج سرخ تبدیل شد . به دلیل آنکه برنج سرخ در آن محل کشت و زرع میشود . ارتباطات آبی در این منطقه موقعیت اقتصادی مناسبی به وجود آورده است . رودخانه کارون در این منطقه به اروند رود پیوند می خورد . و این منطقه را از طریق خلیج پارس و دریای اومان به آبراههای بین المللی مرتبط میسازد .

شادگان :

در جنوب خوزستان به آبادان منتهی میشود و بوسیله رودخانه جراحی که ترکیبی از دو رود « مارون » و « علاء » است و از کوهستان های « منگشت » سرچشمه گرفته ، کشاورزی دشت شادگان را آبیاری میکند . نام قدیم این دشت « دراک » بوده که ترکیب دو واژه « دارا » و « ارک » است . با آتشکده هایی که به دست قباد پسر دارا پادشاه ساسانی ، در شادگان ساخته شده .پرده دیبا و بافته های زیبای آن شهر و همچنین آبهای گرم و گوگردی در این منطقه می باشد .

بندر ماهشهر :

از دیگر شهرهای جنوبی و کناره ای این استان می باشد . شهری است آباد که بیشتر جنبه صنعتی دارد و دارای تاسیسات عظیم پتروشیمی ، شیمیایی و گاز است و مقادیری از نفت ایران از این ناحیه به کشورهای خارجی صادر می شود .

سوسنگرد ، دشت آزادگان :

دارای زمینهای حاصلخیز و یکی از بهترین دشتهایی است که قابلیت های ویژه کشاورزی دارد : سبزیکاری و کشت حبوبات از جمله محصولاتش است . قدمت کشاورزی سوسنگرد به دوران باستانی می رسد و مورخین آبیاری آنجا را به «لیترانا» که یکی از فرزندان گودرز ( از دلاوران باستان ) بوده است نسبت میدهند . پارچه معروفی به نام « سوزن گرد » در این منطقه بافته می شده که نام این دیار از آن گرفته شده است .  

گردآورنده: بابک

 تارنمای هخامنشیان     www.hakhamaneshian.ir